طراحی مد و لباس در لبنان، لباس سنتی لبنانی

لباس‌های سنتی بخش مهمی از فرهنگ هر کشور هستند. این لباس‌ها میراث‌های فرهنگی‌ای هستند که بخشی از هویت کشورها را مانند سنت‌ها، آداب و رسوم، تاریخ را تشکیل می‌دهند. همانند همه کشورهای جهان، لباس‌های سنتی کشورهای جهان عرب هم ویژگی خاصی دارند. همانطور که در مقاله ی مد در کشورهای اسلامی گفته شد، لباسهای سنتی در سرزمینهای عربی و اسلامی که از شمال آفریقا و خاورمیانه الهام گرفته شده از پوشش‌های گشاد اردو زبان‌ها و ایرانی‌زبان‌های دوران کهن که بر روی همه‌ی لباسها می‌پوشیده اند می‌باشد که تمام اندام و برجستگی‌های آن را می‌پوشاند و به جسم، شکوه و وقار میبخشد و بدن را در برابر آب و هوای خشن دشت‌ها و دره‌ها حفظ می‌کند. همانطور که در مقاله‌ی مد در کشورهای اسلامی گفته شد، در بعضی از کشورها مانند عربستان سعودی هیچگاه زنان را در خیابان‌ها بدون عبایه دیده نمی‌شوند(البته در قانون جدید در سپتامبر ۲۰۲۰، قانون حجاب اجباری در کلیه شهرهای عربستان به جز مدینه و مکه برداشته شد)، در حالی که در کشورهای دیگر مانند اردن، عراق، سوریه، لبنان و مصر ترکیبی از زنان با حجاب (با عبا) و یا زنان بی‌حجاب با استایل کژوال و لباس راحتی مثل شلوار جین پیراهن، دامن بلند و کوتاه دیده می‌شود.

در میان کشورهای عربی، لبنان شایسته عنوان به روزترین و شیک‌ترین کشورهای عربی در حوزه‌ی لباس و پوشش در منطقه‌ی خاورمیانه است. بسیاری از زنان در قلب بیروت بدون حجاب هستند. زنان لبنانی اخیرا به عنوان شیک‌ترین زنان در دنیا ظاهر شده اند. لبنان مدرن کشوری پیرو مد بوده و از شیک ترین کشورهای جهان عرب به شمار میرود. در لبنان خیاطی سنتی وجود دارد اما این خیاطان لباس های سفارشی را برای مشتریان و شاهزادگان کشورهای عربی تهیه می‌کنند و هیچگونه طراحی مجموعه‌مانند، ارائه نمی‌دهند. با این وجود بسیاری از لبنانی‌ها امروزه به جای پوشیدن لباس‌های سنتی خود به پوشش غربی روی آورده اند. همانطور که در مقاله‌ی جایگاه طراحان لبنانی دردنیای مد و فشن گفته شد، طراحان بزرگی از کشور لبنان مانند نورما کمالی، زهیر مراد، الی صعب، ریم اکرا و ربیح کایروز وارد عرصه‌ی بین‌الملی مد و فشن شده اند. آنها طراحی‌هایی را با تکیه بر کدهای فرهنگی کشور خود و آمیختن آنها با سلیقه‌ی جهانی ارائه می دهند.

با وجود اینکه لبنان کشور کوچک با جمعیت ۲/۴ میلیون نفر است در عین حال کشوری آزاد است. زنان لبنانی همواره منبع الهام طراحان مدی چون زهیر مراد و الی صعب بوده اند. آنها فوق العاده‌اند. زیاد سفر میروند و طبق مد فرانسه و اروپا لباس می‌پوشند. بسیاری از آتلیه های مد فرانسوی در بیروت شعبه احداث کرده اند.

لباس‌های محلی لبنان هنوز در مناطق روستایی پوشیده می‌شوند و سنت ها در این نواحی کاملا حفظ شده اند. با این حال سبک لباس‌های محلی درلبنان درست مانند ترکیب بومی لبنان و به همان اندازه متنوع است. در طول تاریخ، این کشور تحت سیطره روم، ایران، یونان، اعراب، حکومت عثمانی و در نهایت فرانسه بوده است و هر یک از این قدرتها ردپایی از خود در زندگی و سنن لبنان برجای گذاشته اند و همین امر باعث جذاب‌تر شدن لباس‌های محلی لبنان گردیده است.

لباس‌های سنتی لبنان به طور کامل از بین رفته است و تبدیل به لباس‌های آئیینی شده است که گروه‌های رقص فولکولور لبنان به نام “دبکه” آن را به تن می‌کنند و نشان‌دهنده‌ی فرهنگ دشت‌ها و کوهستانهای زیبای لبنان است. یکی از لباس‌های سنتی که هنوز توسط لبنانی‌ها استفاده می‌شود، نوعی شلوار به نام شروال است، که به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیاز به چیز دیگری ندارد و البته در حوزه‌ی خلیج فارس نیز مردان زیر دشداشه‌ها استفاده می‌کنند.

لباس سنتی زنان لبنان

در لبنان، لباس‌های سنتی در مناطق روستایی و شهری با یکدیگر تفاوت دارند و از گذشته نیز به همین منوال بوده است و این امر به خصوص در مورد پوشش زنان بسیار قابل توجه است. با این وجود لباس سنتی زنان لبنانی دریک وجه مشترکند(هم شهرنشینان و هم روستانشینان) و آن این است که این لباس‌ها سعی در پوشاندن کل بدن ازجمله سر دارند. پوشیدن لباس به سبک غربی در بسیاری از شهرهای لبنان رواج دارد و در بسیاری از مناطق شهری، زنان از آگاهی بالایی برخوردارند. لباس‌های سنتی بیشتر در روستاها مورد استفاده است. زنان شهری هنگام بیرون رفتن از منزل از یک لباس بلند سیاه، به نام عبایه استفاده میکنند. آنان همچنین صورت خود را با نقاب (روبنده یا پوشینه) می‌پوشانند. زنان مسلمان معمولا حجاب می‌پوشند اما زنان مسیحی نیز در لبنان بدن خود را با عبا، روسری، و نقاب می‌پوشانند. با این وجود زنان لبنانی گاهی اگر مردی دور و برشان نباشد روسری خود را برمیدارند و درصورت مشاهده مردان این روسری‌ها را می‌توان به سرعت روی سر کشید و در جای خودشان قرار داد.

عبایه‌ها، لباس سنتی زنان، پیراهن‌های بلند زنانه ایست که در بالاتنه تنگ و از کمر به بعد گشاد می‌شود. عبایه در قدیم چیزی شبیه به یک بالاپوش گشاد بود که به مرور زمان دچار تحول شده است و سرانجام به شکل عبایه نمود یافت و با وجود دگرگونی‌هایی که در زندگی مردم در لبنان پیش آمده پوشش سنتی زنان کماکان باقی مانده است و همواره جزئی از فولکولور بومی و محلی به حساب می آید. هرچند که در طراحی، کیفیت، پارچه، رنگ و زینتی‌هایی که به آن افزوده شده است از کاروان مد روز عقب نمانده است. به ویژه این که از شکل میراثی تبدیل به یک لباس سنتی شده است که کسانی که بخواهند هویت مذهبی یا دینی مشخصی را نشان دهند آن را می‌پوشند. عبایه، در لبنان ریشه ای کهن دارند؛ چرا که لباس رسمی بانوان شاهزاده لبنان بود که علاقه‌مند بودند عبایه هایشان از جنس ابریشم طبیعی باشد و با ماشین ریسندگی بافته شده باشد و هنوز پوشیدن این لباس لبنانی در مناسبت‌های مشخص برای بانوان ثروتمند موجب افتخار و تفاخر است.

یکی از وجه‌های خاص در لباس‌های سنتی لبنان در گذشته (و گاهی اکنون) داشتن آستین‌های بلندی بود که می‌شد آنها را در مواقع لزوم از لباس جدا کرد و سپس دوباره به لباس وصل کرد. این آستین‌ها دارای برودری دوزی و تزیینات بسیار بودند. بسیاری از زنان این آستین‌ها را به همراه لباس‌های معمولی و روزانه خود می پوشیدند تا لباس‌های عادی خود را تبدیل به لباس‌های زیبای مخصوص جشن‌ها کنند. حتی امروزه نیز آستین های زیبای رنگی برودری دوزی شده به صورت مجزا از لباس به فروش می رسند. زنان اغلب این آستین ها را هنگام شام خوردن یا فعالیت های دیگر به پشت گره می زدند تا آنها را تمیز نگه دارند و بتوانند هنگام رقصیدن به راحتی بچرخند.

زنان لبنانی ساکن در مناطق کوهستانی با وجود تفاوت‌های عقیدتی، مذهبی و دینی که بین آن ها وجود دارد. علاوه بر عبایه از “طنطور” هم استفاده می کنند. “طنطور” سرپوش کلاسیک لبنانی است که یک مخروط بسیاربلند است که پارچه‌ی بسیار بلندی (معمولا از جنس حریر یا حریر زربافت) به راس آن متصل شده است و بلندی این پارچه معمولا تا نیمه‌ی کمر می‌رسد. مرسوم بود که طنطور توسط تازه عروسان پوشیده میشد. خاستگاه و مبدا این سرپوش ناشناس است، اگرچه سرپوش هایی مشابه طنطور در مغولستان در قرن سیزدهم و برخی کشورهای اروپایی در قرون وسطی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این پوشش ویژه‌ی زنان متاهل در طبقات اجتماعی گوناگون است و هرچند که زمان استفاده از آن تقریبا به طور کامل تمام شده است و فقط گروههای رقص سنتی آن را به کار می برند به ویژه گروه هایی که در جشن عروسی به رقص و پایکوبی می پردازند. اما دختران جوان خانواده های اشرافی، در مناسبت‌های اندکی ممکن است از آن استفاده کنند و بلندی طنطور و سنگ‌های قیمتی به کار رفته در آن بستگی به وضعیت اجتماعی و ثروت بانوی استفاده کننده دارد. طنطورکه از تار و پود طلا ساخته شده باشد، معمولا با سنگ‌های قیمتی و مروارید تزئین می شود که البته این ویژه‌ی خانواده های ثروتمند است اما زنان طبقات پایین تر طنطور تزئین شده با نقره و مهره های چوبی استفاده می کنند.

 تزئینات و اکسسوری لباس سنتی زنان لبنان

زنان مناطق روستایی برحسب سنت کمربندهای بزرگی که به زیبایی با شیشه های رنگی،الماس، عقیق، مروارید و غیره تزیین شده اند را به کمر میبندند. سگک این کمربندها نیز بزرگ و تزیین شده است. زیباترین و گرانقیمت‌ترین کمربندها در مراسم عروسی و به همراه لباس مخصوص عروسی مورد استفاده قرار می گیرند. زنان لبنانی به جواهرات علاقه ی زیادی دارند و استفاده زیادی نیز از جواهرات می‌کنند. گردنبندهای طلا و نقره، انگشتر، گوشواره، دستبند، آویزسر و غیره و تعداد این جواهرات از قدیم نشان دهنده میزان ثروت و عشق همسران به زنانشان بوده است. زنان مناطق روستایی لباسهای ساده تر و با تزیینات کمتری به تن می کردند. لباسها اندکی برودری دوزی شده بود و یا برودری دوزی ها با تکه دوزی های رنگی جایگزین می شدند.

لباس سنتی مردان لبنان

لباس محلی مردانه لبنان معمولا از شلواری گشاد، پیراهن، جلیقه، کت یا عبا، کمربند، سرپوش و کفش تشکیل شده است. رنگ‌های تیره در این لباس ها پیشتازند اگرچه لباس های مختص جشن ها بسیار روشن ترند. از پارچه های راه راه نیز برای دوختن لباس های مردانه استفاده می گردد. لباس های روزمره شامل شلوارآبی یا مشکی گشاد، پیراهن سفیدرنگ، یک جلیقه ی تیره رنگ به همراه کمربندی(شال کمر) قرمز یا مشکی، کفش و سربند است. این طرز لباس پوشیدن را هنوز در مناطق روستایی لبنان می توان مشاهده کرد. لباس مردان لبنانی بسیار راحت بوده و براساس شرایط آب و هوایی منطقه طراحی شده است و به همین دلیل است که مردان لبنانی تمایلی به کنار گذاشتن لباس محلی خود ندارند. لباس مردان در لبنان کت و شلوار های سیاه مردانه است که از کمر تا زانو گشاد و جادار است، و از زانو تا مچ پا تنگ می شود. کت ها دارای تزئینات درخشان و رنگ های زیبا و گلدوزی شده هستند.

سرپوش های متنوعی در لبنان توسط مردان مورد استفاده قرار میگیرد. امروزه متداول ترین سرپوش چفیه است که در بسیاری دیگر از کشورهای عربی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. نوع دیگری ازین سرپوش های مردانه “فز” نام دارد که در واقع کلاه نمدی کوچک مخروطی شکل  قهوه ای رنگی است. فز در واقع قدیمی ترین نوع سرپوش در لبنان به شمار می آید و امروزه فز بیشتر توسط مردان مسن مورد استفاده قرار می گیرد و مردان جوان به جای آن از چفیه استفاده می کنند.